فلج مغزی

تعریف:

فلج مغزی (cerebral palsy) به مجموعه ای از اختلالات رشدی در حرکت و پوسچر اطلاق می شود که باعث محدودیت در حرکات و فعالیتهای کودک شده و در اثر آسیب غیرپیشرونده مغز در حال رشد یعنی از دوران جنینی تا 2 سالگی (در بعضی منابع تا 5 سالگی) ایجاد می گردد. سه مشخصه اصلی برای تشخیص فلج مغزی وجود دارد:

• نقص در کنترل نورورموتور که باعث تغییر در کنترل حرکات و پوسچر می شود
• آسیب ثابت (غیرپیشرونده) در مغز
• این آسیب در سنین رشد مغز  چه قبل و چه بعد از تولد رخ می دهد

با توجه به موارد بالا درست است که آسیبهای مغزی که منجر به فلج مغزی می گردند پیشرونده نیستند اما علائم بالینی آن ممکن است در طی زمان رشد و تکامل فرد تغییر کند.

شیوع، سبب شناسی و عوامل زمینه ساز فلج مغزی:

فلج مغزی شایع ترین اختلال حرکتی دوران کودکی می باشد که حدودا در 2- 5/2 در هر 1000 تولد زنده (و 6/3 در هر 1000 کودک مدرسه ای) دیده شده و هر ساله در آمریکا حدود 8000 مورد جدید به آن اضافه می گردد. جمعیت کودکان مبتلا به فلج مغزی به دلیل احتمال بالای زنده ماندن این کودکان در دهه های اخیر افزایش یافته است و این در حالی است که شیوع این اختلال همچنان ثابت مانده است.

سبب شناسی فلج مغزی هنوز به خوبی شناخته نشده است به صورتیکه در بیشتر موارد وقوع این اختلال در نوزادانی که به موقع متولد شده اند (نوزادان ترم) علت مشخصی نداشته است. عواملی که می تواند باعث بروز فلج مغزی گردند می توانند قبل، حین و بعد از تولد رخ دهند. عوامل قبل از تولد مسئول 75% از بروز این اختلال هستند. عوامل حین تولد (آسفیکسی) مسئول بروز 6%-8% (در بعضی منابع 10%) این اختلال و 10%-18% بقیه نیز در اثر عوامل بعد از تولد ایجاد می گردد. مهمترین علت بروز فلج مغزی نارسی می باشد. میزان بروز فلج مغزی در نوزادان نارس 45- 150 در هر 1000 تولد زنده می باشد. (بر همین اساس میزان بروز فلج مغزی در دوقلوها 15 ، در سه قلوها 80 و در چهارقلوها 43 در هر 1000 تولد زنده است).

عوامل قبل از تولد:

• مشکلات عروقی مانند (middle cerebral artery infarct)
• عفونتهای مادر خصوصا در سه ماهه اول و دوم مانند سرخجه، سیتومگالوویروس و توکسوپلاسموز
• و با شیوع کمتر اختلالات متابولیک، مسمومیت مادر و مشکلات ژنتیکی

عوامل حین تولد:

• مشکلات زمان زایمان: زایمان با پا، پرولاپس بند ناف، تنگی کانال زایمان، عفونتهای کانال زایمان
• خفگی حین زایمان و کمبود اکسیژن

عوامل بعد از تولد:

• عفونتها (مننژیت، سپتی­سمی و مالاریا)
• آسیبها و صدمات (CVA، تروما و ضربه و یا به دنبال جراحی مغز)
• اختلالات متابولیک

بر خلاف تصور مشکلات تنفسی و اکسیژن رسانی در نوزادان ترم از علل اصلی بروز فلج مغزی نیست. کمتر از 10% این کودکان دچار آسفیکسی بوده اند که در برابر عامل نارسی که در بیش از نصف این کودکان دیده شده رقم بالایی نیست.